Wbrew częstej dziś idealizacji Drugiej Rzeczpospolitej Trzecia wypada w takim porównaniu zdecydowanie lepiej. Morderstwo prezydenta, niestabilne rządy, krwawy zamach stanu, bezprawne więzienie opozycji, pacyfikacji wsi ukraińskich, getto ławkowe na uczelniach, fałszowane wybory - to wszystko zdarzyło się w Polsce międzywojennej, a nie w ostatnim dwudziestoleciu - mówi w rozmowie z "Liberte" redaktor naczelny "Gazety Wyborczej".
- Dla ludzi z peryferii, biednych miasteczek, ze wsi przedwojenna Polska Druga Rzeczpospolita nie była dobrym miejscem do życia. Ale na tle innych krajów regionu, zapewne z wyjątkiem Czechosłowacji, nie była też szczególnie złym - uważa Michnik.
Wszystko przez zabory
- Państwu przyszło działać w trudnych warunkach - ponad sto lat podziału, wojna z bolszewikami, nieustalone granice, wojny z Ukraińcami i Litwinami. A do tego zasadniczy problem mentalny wynikający z tego, że w XIX wieku, kiedy kształtowała się polska świadomość narodowa, nie było państwa - stwierdza Adam Michnik. - Polskość stała się przez to zjawiskiem religijnym, etnicznym i językowym, pozbawionym komponentu obywatelskości. Tak kształtowaną ideę narodu - wąską i etniczną, typowo endecką - starano się zastosować w wielonarodowym państwie. To musiało rodzić napięcia - dodaje.
Ciężka dola intelektualisty w Polsce Ludowej
Z kolei porównanie czasów PRL z II RP wypada - wg Michnika, działacza opozycji antykomunistycznej - lepiej dla międzywojnia. Wprawdzie poprawiły się warunki bytowe, ale zabrano ludziom intelektualną wolność.
Życie intelektualne w II RP kwitło - artystyczne, polityczno-kulturalne, choć było kilka tematów tabu - jak np. terroryzm komunistyczny czy ukraiński. - Nie istniałoby pod zaborami, bo dopiero w niepodległej Polsce powstawały instytucje dające intelektualistom pole do działania. W PRL-u te instytucje nadal by nie istniały, ale cenzura była o wiele surowsza - opowiada Michnik.
Polska, kraj sezonowy
Jego zdaniem w czasach PRL było w polityce o wiele więcej przemocy niż dziś. - Nie tylko w Polsce i nie tylko w obozie rządzącym - mówi Michnik. - Rządzący Drugą Rzeczpospolitą byli bardzo wyczuleni na wszystko, co mogło zagrażać jej stabilności. Wynikało to z zasadniczo słusznego przekonania o kruchości nowego państwa, które przez Niemców było przecież otwarcie nazywane mianem "sezonowego" - mówi w rozmowie z "Liberte".
Sukcesy Drugiej RP? Michnik wylicza wielkie inwestycje: Gdynia, Centralny Okręg Przemysłowy, Azoty - oraz szkolnictwo. - Udało się wychować młodzież w duchu patriotycznym. Podczas II wojny światowej to pokolenie bardzo dzielnie o Polskę walczyło, nie było wielu przypadków kolaboracji - mówi redaktor naczelny "Gazety Wyborczej".
Tyszkiewicz, Polska Wenus, kura domowa... Niezwykła wystawa o kobietach"Uwikłane w płeć" >>
