Trybunał Konstytucyjny 22 października uznał, że niezgodne z konstytucją są zapisy dopuszczające aborcję ze względu na trwałe i nieodwracalne wady płodu. Uzasadnienie wyroku ogłoszono dopiero w środę 27 stycznia. Tego samego dnia późnym wieczorem wyrok opublikowano w Dzienniku Ustaw. Oznacza, że wszedł on w życie i jest obowiązującym aktem prawnym. Tym samym polskie prawo aborcyjne, które już wcześniej należało do najbardziej restrykcyjnych na świecie, zostało dodatkowo zaostrzone.
Uzasadnienie wyroku ws. aborcji
"W ocenie Trybunału, dziecko jeszcze nieurodzone, jako istota ludzka – człowiek, któremu przysługuje przyrodzona i niezbywalna godność, jest podmiotem mającym prawo do życia, zaś system prawny – zgodnie z art. 38 Konstytucji – musi gwarantować należytą ochronę temu centralnemu dobru, bez którego owa podmiotowość zostałaby przekreślona" - czytamy w uzasadnieniu do wyroku.
W uzasadnieniu napisano też, że ocena dopuszczalności aborcji w przypadku ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu, a więc "możliwości poświęcania dobra leżącego po stronie dziecka", wymaga wskazania analogicznego dobra po stronie matki, czyli sytuacji zagrożenia jej życia i zdrowia.
Według TK, którym kieruje Julia Przyłębska, warunek umożliwiający przerwanie ciąży, który zawarty był w zakwestionowanym artykule ma charakter eugeniczny "w rozumieniu eugeniki liberalnej, a nie eugeniki autorytarnej".
"Niedopuszczalne jest twierdzenie, że z uwagi na jakieś cechy jedna jednostka jest mniej warta od innej jako człowiek. Twierdzenie to odnosi się nie tylko do fazy postnatalnej, ale dotyczy także fazy prenatalnej życia człowieka. Bez względu na fakt narodzin cecha danej istoty, którą jest bycie człowiekiem, nie ulega zmianom" - zaznaczono.
Protesty w całym kraju
Październikowe orzeczenie wywołało falę protestów w kraju. Po publikacji uzasadnienia zwołano kolejny protest, który w Warszawie zaczął się przed siedzibą TK przy al. Szucha o godz. 18.30. Zakończono go ok. godz. 22., a więc 1,5 godziny przed tym, jak wyrok został opublikowany.
Poza stolicą demonstracje odbyły się również m.in. w Poznaniu, Olsztynie, Krakowie i Katowicach. Na czwartek na godzinę 19. Strajk Kobiet planuje blokadę Warszawy. Na piątek - wielki marsz "wszyscy na Warszawę".
Od orzeczenia do publikacji minęły 3 miesiące
Orzeczenie tzw. TK zapadło 22 października 2020 r. po rozpatrzeniu wniosku grupy 119 posłów PiS, PSL-Kukiz'15 oraz Konfederacji. Na jego mocy orzeczono, że przepis ustawy antyaborcyjnej z 1993 r. zezwalający na aborcję w przypadku ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu jest niekonstytucyjny.
Według art. 190 konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego "podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu" w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, a orzeczenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego.
Zgodnie z pierwotną informacją zamieszczoną na stronie Rządowego Centrum Legislacji orzeczenie powinno było zostać opublikowane najpóźniej 2 listopada ub.r., co wtedy nie nastąpiło.
Na początku grudnia ub.r. rząd przyjął stanowisko w sprawie terminu publikacji tego wyroku. Stwierdził w nim, że orzeczenie powinno zostać opublikowane niezwłocznie po ogłoszeniu uzasadnienia. "Niewątpliwie wyrok Trybunału Konstytucyjnego podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Jednocześnie jednak sytuacja bardzo poważnych napięć społecznych wymaga przeanalizowania właściwej daty tej publikacji" - głosiło to stanowisko.
Poinformowano w nim też, że wyrok zostanie opublikowany w Dzienniku Ustaw RP, zaś jego uzasadnienie, tego samego dnia w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski". Jak oceniła Rada Ministrów publikacja wyroku wraz z uzasadnieniem pozwoli na "minimalizację wątpliwości obywateli dotyczących motywów oraz skutków prawnych orzeczenia".
Zapowiedzi te zostały spełnione. Kilka godzin po ogłoszeniu uzasadnienia, wyrok opublikowano w w Dzienniku Ustaw RP, a samo uzasadnienie w "Monitorze Polskim.
Kiedy aborcja jest legalna?
Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży zezwalała na dokonanie aborcji w trzech przypadkach. Jednym z nich było właśnie duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.
Przepisy nadal dopuszczają możliwość przerywania ciąży w przypadku, gdy stanowi ona zagrożenie dla życia i zdrowia kobiety, a także gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża jest skutkiem czynu zabronionego m.in. gwałtu.
Polskie prawo nadal nie przewiduje kar dla osób, które zdecydowały się przerwać własną ciążę. Odpowiedzialność karna może za to grozić za pomoc w dokonaniu aborcji, np. kupienie dla kogoś pigułek wczesnoporonnych.
Jeśli jesteś w Polsce i potrzebujesz aborcji, możesz skontaktować się z Kobietami w Sieci pod numerem +48 22 29 22 597 lub za pośrednictwem strony www.maszwybor.net. Informacji oraz praktycznego i finansowego wsparcia udziela także inicjatywa Aborcja bez Granic.
