W ramach spotkań z cyklu "Nasz Rzecznik" - to inicjatywa RPO dotycząca współpracy biura z organizacjami pozarządowymi - profesor Marcin Wiącek rozmawiał z przedstawicielami młodych ludzi w spektrum autyzmu. W trakcie tych konsultacji pojawił się postulat dotyczący zmiany sposobu oceniania uczniów z zachowania. Chodzi o to, by oceny tradycyjne (wzorowe, bardzo dobre, dobre, poprawne, nieodpowiednie, naganne) zastąpić formułą opisową.
Alarmowano, że są szkoły, w których na końcową ocenę z zachowania składa się liczba zebranych w ciągu roku punktów. Dzieciom w spektrum autyzmu jest o nie szalenie trudno, a szkoły nie biorą tego pod uwagę. - Placówki edukacyjne wychodzą z założenia, że uczniowie w spektrum autyzmu powinni dać im coś, czego często nie ze swojej winy dać nie mogą, ponieważ system jest niedostosowany i brakuje w nim indywidualizacji kształcenia - mówi Sylwia Kowalska, mama jednego z uczniów.
- Często daję taki przykład, że - trochę przejaskrawiając - jeżeli mamy uczennicę z niepełnosprawnością ruchową, na wózku, to nie zabierzemy takiemu dziecku wózka i nie zaproponujemy samodzielnego podejścia pod schody i nie wystawimy za to oceny. Będzie to rażąco niesprawiedliwe i będzie nosiło znamiona dyskryminacji. Podobnie jest z uczniami i uczennicami w spektrum autyzmu, ale nie tylko. Mają różne kryzysy, problemy środowiskowe, choroby współistniejące, które uniemożliwiają im funkcjonowanie w taki sposób, którego oczekuje szkoła - dodaje Kowalska.
Zachowanie odbierane jako ''niegrzeczne'' często wynika z niepełnosprawności
Często jest też tak, że zachowanie w obszarze społecznym ucznia w spektrum autyzmu jest odbieranie mylnie jako niegrzeczne. - Brak realizacji zaleceń z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego jest bardzo często przyczyną trudnych zachowań uczniów w spektrum autyzmu. Do tego brak odpowiednich działań w zakresie profilaktyki zachowań trudnych powoduje wzrost takich zachowań - mówi z kolei Jan Gawroński, uczeń w spektrum autyzmu, który był na spotkaniu z RPO. Dziś ma powody do radości, bo rzecznik podjął temat i właśnie napisał w tej sprawie do ministra edukacji.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje wprost, że uczniowie z niepełnosprawnościami mogą być dyskryminowani. "System ocen zachowania naraża uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na gorsze traktowanie w porównaniu z pozostałymi" - pisze prof. Marcin Wiącek.
Odnosi się m.in. do systemu, w którym szkoły wprowadzają punkty. "Uczniowie ze specjalnymi potrzebami często nie są w stanie podjąć działań, za które punkty są przyznawane. Może to wynikać z rodzaju i stopnia ich niepełnosprawności - w tym wypadku są traktowani gorzej w porównaniu z pozostałymi uczniami. W niektórych przypadkach może to stanowić nawet ich pośrednią dyskryminację" - wskazuje RPO.
Rzecznik przypomina też m.in. artykuł 24. Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, który stanowi, że zadaniem państwa jest zapewnienie włączającego systemu kształcenia - umożliwiającego integrację na wszystkich poziomach edukacji. Wskazuje przy tym, że edukacja włączająca powinna zapewniać, że uczniowie traktowani są w równy sposób podczas oceniania i procedur egzaminacyjnych.
"Komitet ONZ do spraw praw osób z niepełnosprawnościami podkreśla, że ujednolicone sposoby oceniania muszą zostać zastąpione elastycznymi, zróżnicowanymi formami oceniania uznającymi postępy poszczególnych osób w osiąganiu szeroko określonych celów, osiąganych zróżnicowanymi ścieżkami uczenia się" - pisze Rzecznik Praw Obywatelskich.
Podkreśla jednocześnie, że dla wielu uczniów niska ocena z zachowania oznacza brak czerwonego paska na świadectwie, choć wyniki w nauce mają bardzo dobrze. Często jest to też problem przy rekrutacji do szkół średnich. "Ocena z zachowania jest również brana pod uwagę przy udzielaniu stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe. Może być ono przyznane uczniowi, który uzyskał wysoką średnią ocen oraz co najmniej dobrą ocenę zachowania" - podkreśla rzecznik. I prosi ministra edukacji o stanowisko w sprawie zastąpienia ocen zachowania oceną opisową na każdym etapie edukacyjnym.
