Powstanie Sierpniowe czy Powstanie Warszawskie? Mało znany fakt
Wiele polskich powstań zbrojnych, otrzymywało nazwy od miesiąca, w którym wybuchały. Podobnie początkowo było z Powstaniem Warszawskim.
"W drugą rocznicę Powstania Sierpniowego 1944 roku w Warszawie. Ku uczczeniu pamięci poległych" - dr hab. Andrzej Zawistowski zwrócił uwagę na napis widniejący na tabliczce pamiątkowej znajdującej się w Dąbrównie na Mazowszu. "Powstanie sierpniowe" to też tytuł książki Zygmunta Zaremby, opublikowanej jeszcze w czasie wojny.
To pokazuje, że po II wojnie światowej pojawiła się zwyczajowa — sierpniowa nazwa dla Powstania Warszawskiego, choć ostatecznie — pomimo obaw o zmniejszenie znaczenia powstania dla przebiegu całej wojny — upowszechniła się nazwa "Powstanie Warszawskie".
Powstanie Warszawskie [SIERPIEŃ]
"31 sierpnia dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski "Bór" wydał rozkaz o rozpoczęciu 1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00 zbrojnej walki z Niemcami w Warszawie" — czytamy na stronie Muzeum Historii Polski. Dzień i godzinę wybuchu powstania oznaczono kryptonimem "godzina W". Krwawe walki o miasto trwały 63 - długie — dni.
1 sierpnia
"Polacy! Od dawna oczekiwana godzina wybiła. Oddziały Armii Krajowej walczą z najeźdźcą niemieckim we wszystkich punktach Okręgu Stołecznego" - takie plakaty, rozklejono na ulicach stolicy 1 sierpnia 1944 roku. Tego dnia rozpoczęło się powstanie.
2 sierpnia
Powstańcy zdobyli Pocztę Główną, Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych, Pałac Krasińskich, fabrykę Monopolu Tytoniowego oraz Elektrownię Warszawską na Powiślu. Ukazał się pierwszy powstańczy numer pisma AK "Biuletyn Informacyjny", a Niemcy dokonali egzekucji ponad 600 osób.
3 sierpnia
Niemieckie bombowce pierwszy raz od wybuchu powstania zbombardowały Warszawę.
4 sierpnia
Początek fali rozstrzeliwań, warszawiacy budują barykady. Poległ Krzysztof Kamil Baczyński. Krwawe walki na Woli.
5 sierpnia
SS zamordowało na Woli około 20 tys. ludzi. W ciągu następnych dni liczba ofiar wzrosła do 40 tys.
6 sierpnia
Powstał w Pruszkowie obóz przejściowy dla ludności cywilnej. Przeszło przez niego 550 tys. mieszkańców Warszawy.
7 sierpnia
Trwały walki Zgrupowania "Radosław" na cmentarzu kalwińskim i ewangelickim.
8 sierpnia
"Halo, tu mówi "Błyskawica"! - ruszyła radiostacja powstańcza Armii Krajowej.
9 sierpnia
Zaczęły wychodzić pisma "Kurier Stołeczny" i "Barykady Powiśla".
11 sierpnia
Wojska niemieckie opanowały Wolę i Ochotę. Zgrupowanie "Radosław" wycofało się w kierunku Starego Miasta.
12 sierpnia
Niemcy zajęli gmach Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji i kilka innych budynków. Ukazał się pierwszy numer pisma "Barykada".
13 sierpnia
Niemcy zajęli ulicę Stawki i zamknęli tym samym pierścień wokół Starego Miasta. W kinie "Palladium" odbył się pierwszy pokaz kroniki filmowej "Warszawa walczy".
14 sierpnia
Walki o uniwersytet Warszawski, przeniesiony został szpital z ulicy Senatorskiej.
16 sierpnia
Radio Berlin informuje o klęsce powstania.
17 sierpnia
Z kolei Polskie Radio nadało pierwszą odbieraną w Londynie audycję z powstańczej Warszawy.
18 sierpnia
Wojska niemieckie zajęły Zamek Królewski.
19 sierpnia
Niemcy opanowali Politechnikę Warszawską.
20 sierpnia
Powstańcy zdobyli budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y) przy ul. Zielnej, ale wycofali się z Muranowa na Stare Miasto.
21 sierpnia
400 zabitych i rannych z oddziałów powstańczych po nieudanej próbie przebicia się z Kampinosu na Żoliborz. Niemcy wysadzili Pawiak i żeńskie więzienie. W kinie "Palladium" odbył się pokaz drugiej kroniki filmowej "Warszawa walczy".
22 sierpnia
Powstańcy zdobyli gmach podstacji telefonów tzw. Małej PAST-y
23 sierpnia
Powstańcy odbili z rąk Niemców kościół Św. Krzyża.
25 sierpnia
Powstańcy odbili "Cafe Club" przy ul. Nowy Świat.
26 sierpnia
Sztab Komendy Głównej AK ewakuował się kanałami ze Starego Miasta do Śródmieścia.
27 sierpnia
Niemcy wkroczyli do Katedry Św. Jana przy Świętokrzyskiej i szpitala przy ulicy Bonifraterskiej.
28 sierpnia
Niemcy zajęli gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.
30 sierpnia
Niemcy zamordowali ok. 300 pacjentów szpitala Św. Jana Bożego. Zbombardowano Szpital Ujazdowski przy ul. Chełmskiej.
31 sierpnia
300 rannych i zabitych z oddziałów powstańczych z Grupy "Północ" AK podczas przebijania się ze Starego Miasta do Śródmieścia. 1000 zabitych w nalocie kościoła Sakramentek i 300 ofiar bombardowania Pasażu Simonsa na rogu Długiej i Nalewki. 3000 więźniów — w tym wielu powstańców — wywieziono z obozu w Pruszkowie do obozu koncentracyjnego w Sztutowie.
Powstańcy walczą już drugi miesiąc [WRZESIEŃ]
1 września
Naczelne dowództwo gen. Kazimierz Sosnkowski w piśmie do żołnierzy AK ostro skrytykował postawę aliantów wobec Powstania Warszawskiego i Polski.
2 września
- Stare Miasto kapituluje — zginęło 7 tys. żołnierzy AK (40 proc. wszystkich poległych w powstaniu).
- Niemcy zniszczyli Kolumnę Zygmunta,
- Zabito 1300 cywilów po opuszczeniu przez powstańców Starego Miasta,
- Zmasowany atak bombowy na Warszawę
- Powstańcy zajęli gmach Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej (YMCA),
- Niemcy zajęli Sadybę,
- Poczta Polowa AK wyemitowała pierwszy powstańczy znaczek
3 września
Niemcy uznali prawa kombatanckie żołnierzy AK.
4 września
Bombardowanie gmachu PKO przy ul. Jasnej i elektrowni na Powiślu. Rozwiązana została Grupa "Północ" AK.
5 września
Powstańcy wycofali się z elektrowni na Powiślu.
6 września
Padły ostatnie punkty polskiego oporu na Powiślu.
7 września
Delegacja powstańcza prowadzi rozmowy z Niemcami o ewakuacji ludności cywilnej z Warszawy. Na Żoliborzu została wprowadzona godzina policyjna.
8 września
Ewakuacja 5 tys. cywilów z terenów walk do Śródmieścia.
10 września
Armia Czerwona naciera na przedmieścia Warszawy. Polskie radio ogłosiło listę niemieckich dowódców odpowiedzialnych za zniszczenie Warszawy.
13 września
Niemcy zniszczyli mosty: Poniatowskiego, Kierbedzia, Gdański i Średnicowy.
14 września
Józef Stalin podpisał w Moskwie rozkaz o zdobyciu Pragi. W walkach zginęło 1792 żołnierzy 1. Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego im. Tadeusza Kościuszki. Niemcy nacierają na Górny Czerniaków.
15 września
Pierwsze oddziały 1. Dywizji Piechoty LWP wylądowały na przyczółku czerniakowskim.
16 września
Początek walk 3 Dywizji Piechoty LWP o przyczółki na lewym brzegu Wisły.
18 września
100 amerykańskich samolotów dokonało zrzutów nad Warszawą.
19 września
Gen. Komorowski "Bór" w odezwie do powstańców wezwał do dalszego oporu zbrojnego.
20 września
Kolejne oddziały 2. Dywizji Piechoty LWP przeprawiły się przez Wisłę na przyczółek czerniakowski. 200 powstańców przedostał się kanałami z Czerniakowa na Mokotów.
21 września
Walki na Żoliborzu. Ostatnie zrzuty zaopatrzenia nad Warszawą lotnictwa alianckiego.
22 września
Nowy Kurier Warszawski wydany przez Niemców po polsku napisał: "Zgliszcza i ruiny na ulicach — takie owoce wydawał szaleńczy pomysł generała Bora urządzenia powstania w Warszawie, przypłaconego życiem dziesiątek tysięcy niewinnych ofiar oraz gehenną setek tysięcy uchodźców". Niemcy zdobyli przyczółek czerniakowski, i wymordowali ok. 200 rannych.
26 września
- Niemcy rozstrzelali 98 powstańców, którzy wychodzili z kanału przy ul. Chocimskiej.
- Z Mokotowa do Śródmieścia ewakuowały się wojska, bo nie przyszedł na czas rozkaz o dalszej obronie Mokotowa.
27 września
Kapitulacja ok. 2 tys. powstańców na Mokotowie.
28 września
Trwają polsko-niemieckie pertraktacje w sprawie zakończenia walk.
29 września
Transport 1258 warszawiaków trafiło do obozu w Sztutowie. Powstańcy wycofali się z Twierdzy Zmartwychwstanek na Żoliborzu.
30 września
- Prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz powołał na stanowisko Naczelnego Wodza gen. Komorowskiego "Bora".
- Adolf Hitler za stłumienie powstania nadał dowódcom wojsk niemieckich w Warszawie wysokie odznaczenia wojskowe.
- Kapitulują oddziały powstańcze na Żoliborzu. Do niewoli trafiło 1490 żołnierzy.
Upadek powstania i kapitulacja. [PAŹDZIERNIK]
1 października
Gen. Komorowski "Bór" zapowiedział wszczęcie rozmów kapitulacyjnych z Niemcami.
2 października
- W nocy z 2 na 3 października (o godz. 2.00) przedstawiciele Komendy Głównej AK płk Kazimierz Iranek-Osmecki "Jarecki" i ppłk Zygmunt Dobrowolski "Zyndram" podpisali "Układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie". Układ przewidywał zakończenie walk o godz. 21:00.
- Rozpoczęła pracę komisja łącznikowa. Jej celem było utrzymanie porządku w mieście oraz zabezpieczenie ewakuacji powstańców i cywilów.
3 października
Gen. Komorowski "Bór" wydał pożegnalny rozkaz do żołnierzy AK, a prezydent Raczkiewicz zarządził dwutygodniową żałobę w Polskich Siłach Zbrojnych.
4 października
Powstańcze Polskie Radio i radiostacja "Błyskawica" nadały ostatnie audycje.
5 października
Do niemieckiej niewoli trafiło 11 668 żołnierzy broniących Śródmieścia i członkowie naczelnego dowództwa powstania z gen. Komorowskim "Borem" na czele.
