Retuszerzy, którzy pracowali nad oficjalnymi zdjęciami w ZSRR, mieli wyjątkowo odpowiedzialne zajęcie. Pierwszym zadaniem było upiększanie wodzów rewolucji, dzięki czemu na oficjalnych portretach pojawiają się bez ani jednej fizycznej niedoskonałości.
Drugie zadanie było znacznie trudniejsze - ze zdjęć trzeba było wymazywać tych, którzy popadli w niełaskę. W czasach stalinowskich oznaczało to jedno - przeciwnicy polityczni byli pozbawiani życia. Na fotografiach nie mógł pozostać po nich ślad.
Ludzie znikają, pojawiają się drzewa, dodatkowe okna
Jedno ze zdjęć, którego kolejne retusze pokazują, jak zmieniały się sympatie polityczne Stalina, to fotografia wykonana w 1915 roku na Syberii. W pierwszej wersji w kadrze widać 15 osób. Z czasem kolejne postaci znikały. W 1939 roku pozostało ich już tylko 9.
Zdjęcie z 1915 r. opublikowane w książce Davida Kinga "The Commissar Vanishes: The Falsification of Photographs and Art in Stalin's Russia"
Grupowe ujęcie pokazuje piętnastu konspiratorów, którzy wzięli udział w naradzie bolszewików. Wszyscy stoją przed chatą w wiosce Monastyrskoje w Kraju Turuchańskim we wschodniej Syberii. Zesłani bolszewicy - a wśród nich Stalin - zebrali się, by omówić proces aresztowanych zimą deputowanych IV Dumy. Tylko część osób można zidentyfikować.
Z tyłu stoją od lewej Suren Spandarian (ormiański rewolucjonista), Józef Stalin, Lew Kamieniew (działacz bolszewicki, pierwszy przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji), Grigorij Pietrowski (pochodzący z Ukrainy bolszewik, ludowy komisarz spraw wewnętrznych, któremu podlegała tajna policja Czeka), Jakub Swierdłow (przywódca bolszewików, w latach 1917-1919 formalnie głowa państwa rosyjskiego), Filip Gołoszczokin (komisarzem wojskowy Uralskiej Rady Delegatów).
Siedzą od lewej: Fiodor Samojłow (bolszewicki poseł do IV Dumy Państwowej), Wiera Szwejcer (żona Spandariana), Alieksiej Badajew (Bolszewicki poseł w IV Dumie Państwowej).
Zdjęcie pochodzi z Centralnego Archiwum Państwowego w Moskwie
Na jednej z kolejnych wersji fotografii z kadru został już usunięty Kamieniew. Lew Kamieniew współpracował z bolszewikami, ale wielokrotnie bywał też skonfliktowany z przywódcami partyjnymi. Kilkakrotnie usuwano go z partii i ponownie do niej przywracano. Ostatecznie Kamieniew został aresztowany w 1934 r. i oskarżony o próbę zamachu na Stalina. Dwa lata później skazano go na karę śmierci i wyrok wykonano. Rozstrzelano też jego żonę (młodszą siostrę Trockiego) i synów oraz rodzinę jego brata.
Ta wersja fotografii została opublikowana w 1939 roku w albumie "Stalin", wydanym z okazji sześćdziesięciolecia radzieckiego przywódcy.
Ze zdjęcia znikło pięć kolejnych osób. W sumie w kadrze pozostało tylko 9 z 15 bohaterów oryginalnego ujęcia. Zamiast nich pojawiły się stworzone przez retuszera rośliny i szczegóły zabudowań.
Fotografia z 1915 r. znana jest też w wersji, z której wycięto wyłącznie postać Stalina.
Retuszer na podstawie oryginalnego ujęcia stworzył portret Józefa Stalina, który został opublikowany w jeszcze jednym z albumów wydanych w 1939 roku.
Jeden z największych zbrodniarzy
5 marca przypada 60. rocznica śmierci Józefa Stalina, współtwórcy, a następnie krwawego dyktatora ZSRR. Józef Wissarionowicz Dżugaszwili, zwany od 1913 r. Stalinem, czyli człowiekiem ze stali, działalność rewolucyjną rozpoczął na początku XX w. Za działalność antycarską był kilkakrotnie aresztowany i zsyłany na Syberię przez władze rosyjskie. Kilkukrotnie udało mu się uciec, a w 1917 r. należał do organizatorów zbrojnego przewrotu bolszewickiego, który przeszedł do historii jako rewolucja październikowa. Od tego momentu był w ścisłym kierownictwie partii komunistycznej. Pełnił funkcję sekretarza generalnego KC partii komunistycznej. Wygrał walkę o schedę po zmarłym w 1924 r. Leninie. Zgładził swoich konkurentów do pełnego przywództwa w państwie, m.in. Lwa Trockiego, Nikołaja Bucharina, Aleksieja Rykowa, Grigorija Zinowiewa i Lwa Kamieniewa. Zaprowadził rządy totalitarne oparte na terrorze.
Od 1928 r. Stalin zaczął wprowadzać program industrializacji i przymusowej kolektywizacji rolnictwa, którego realizacja przyniosła śmierć milionom ludzi z głodu w wyniku terroru i deportacji.
Ofiarami Stalina byli także Polacy. Według niektórych szacunków do 1938 r. NKWD zamordowało nawet 140 tys. Polaków - obywateli sowieckiego państwa; Polaków represjonowano także po wybuchu II wojny światowej, czego przykładem była zbrodnia katyńska dokonana wiosną 1940 r. na prawie 22 tys. obywatelach polskich, głównie oficerach Wojska Polskiego, urzędnikach państwowych i inteligencji.
Podczas wojny zawarł sojusz z zachodnimi aliantami. Uczestniczył w konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, w czasie których Wielka Trójka podjęła szereg ustaleń dotyczących strategicznego współdziałania w końcowej fazie wojny oraz zasad ładu politycznego na świecie po jej zakończeniu (m.in. kształtu powojennych granic Polski). Jedną z ich konsekwencji była zgoda zachodnich sojuszników Kremla na podporządkowanie Europy Środkowo-Wschodniej totalitarnemu imperium sowieckiemu.
Jeden z największych zbrodniarzy XX wieku zmarł 5 marca 1953 r. w daczy w Kuncewie (obecnie część Moskwy) o godz. 21.50 czasu moskiewskiego. Powodem zgonu był wylew krwi do mózgu.
