Nagrody Nobla: literatura, chemia, fizyka i medycyna. Kiedy przyznaje się Pokojową Nagrodę Nobla?
W poniedziałek 3 października 2022 roku rozpoczyna się tydzień noblowski. Komitety noblowskie w Sztokholmie i w Oslo ogłoszą w kolejnych dniach laureatów nagród Nobla w sześciu dziedzinach:
- w poniedziałek 3 października 2022: Nagroda Nobla z medycyny i fizjologii,
- we wtorek 4 października 2022 Nagroda Nobla z fizyki,
- w środę 5 października 2022 ta z chemii,
- w czwartek 6 października 2022 z literatury,
- w piątek 7 października 2022 przyznana zostanie Pokojowa Nagroda Nobla.
W poniedziałek 10 października 2022 przyznana też zostanie nagroda w dziedzinie ekonomii. Jej fundatorem jest Bank Szwecji. To jedyna dodatkowa Nagroda Nobla, o jakiej Nobel nie wspominał w swoim testamencie.
Na początku poznamy laureata w dziedzinie medycyny i fizjologii, a faworytami są twórcy szczepionki mRNA; to technologia, która pozwoliła w szybkim tempie stworzyć szczepionkę przeciwko COVID19 – powiedział w rozmowie TOK FM Jacek Sztolcman, kierownik Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego.
- Wiele osób myśli o kwestiach szczepionek mRNA, wynalazców czy odkrywców, wykorzystania mRNA właśnie do szczepionek. Niektórzy mówią, że może to być medycyna, inni wskazują na chemię. Zobaczymy, co najbliższe dni przyniosą – mówił Jacek Sztolcman.
Nagroda Nobla – historia. Fatalna pomyłka impulsem do stworzenia konkursu?
Nagrody Nobla w dziedzinach naukowych na ogół dzielą naukowcy, którzy wspólnie lub równolegle przyczynili się do przełomowego odkrycia lub udoskonalili metodę albo narzędzie służące badaczom – zgodnie z testamentem fundatora nagrody.
Pierwsza uroczystość wręczenia Nagrody Nobla odbyła się w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901 r. (5 lat po śmierci Alfreda Nobla). Pokojową Nagrodę Nobla otrzymali wtedy Jean Henri Dunant, założyciel Czerwonego Krzyża oraz jeden z głównych założycieli Unii Międzyparlamentarnej organizatorów Światowego Kongresu Pokojowego, Frédéric Passy, który całe życie działał na rzecz złagodzenia konfliktów międzynarodowych. Od 1902 r. wyróżnienia przyznawane w ramach Nagrody Nobla są wręczane przez króla Szwecji, a uroczystość odbywa się zawsze 10 grudnia.
Z powstaniem konkursu noblowskiego wiąże się ciekawa historia. 12 kwietnia 1888 r. zmarł starszy brat wynalazcy dynamitu - Alfreda Nobla, Ludvig. Gazeta "Le Figaro" omyłkowo poinformowała jednak o śmierci Alfreda, dodając niezbyt miły komentarz: "Człowiek, którego trudno nazywać dobroczyńcą ludzkości, zmarł wczoraj w Cannes. To Nobel, wynalazca dynamitu". Według niektórych, komentarz ten zainspirował naukowca do ufundowania nagrody. Dowodem na to ma być zapis w testamencie (Nobel-fundator zmarł kilka lat później, w 1896 r.) mówiący o tym, że stworzona nagroda ma trafiać w ręce tych, którzy "przynieśli ludzkości największe korzyści". Biografka Nobla Ingrid Carlberg uważa jednak, że historia ta niekoniecznie jest prawdziwa.
Ile wynosi Nagroda Nobla? Czy może być przyznana zmarłemu naukowcowi? Komitet podjął ważną decyzję w tej sprawie
W 1974 roku postanowiono, że Nagrody Nobla mogą być przyznawane jedynie żywym. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy laureat umrze już po ogłoszeniu nominacji. Dla przykładu sekretarz generalny ONZ Hammarskjöld otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 1961 r., jednak niedługo potem zginął w katastrofie lotniczej. Poeta Karlfeldt otrzymał Nagrodę Nobla z literatury także krótko przed swoją śmiercią. Z kolei w 2011 r., kiedy ogłoszono przyznanie nagrody w dziedzinie medycyny Kanadyjczykowi Ralphowi Steinmanowi, okazało się, że zmarł on trzy dni wcześniej. Ostatecznie nie usunięto go z listy zwycięzców.
Co ciekawe, nominacje do Nagrody Nobla we wszystkich dziedzinach są tajne aż przez aż pół wieku. Temat tychże nominacji jest dla wielu gorący, bo w zakładach bukmacherskich można obstawiać, kto otrzymał je w dziedzinie literatury oraz Pokojowej Nagrody Nobla.
Nagroda Nobla wiąże się z dużym prestiżem, ale też sporą finansową nagrodą. Ile wynosi Nagroda Nobla? Każdy laureat, niezależnie od dziedziny, dostaje czek na 10 mln koron szwedzkich (to ok. 920 tys. euro), razem ze złotym (18-karatowym) medalem i kaligrafowanym dyplomem.
Pokojowa Nagroda Nobla 2022 w cieniu wojny w Ukrainie. Wpłynęło wyjątkowo dużo nominacji
Wiele osób za najważniejsze wyróżnienie komitetu noblowskiego uważa Pokojową Nagrodę Nobla. W 2022 r. zostanie ona przyznana w piątek 7 października. Instytut Nobla podał informację, iż do tegorocznego konkursu wpłynęło 343 nominacji, z czego:
- 251 to osoby,
- 92 to organizacje.
Jest to druga największa liczba zgłoszonych kandydatur w historii po 2016 roku – wtedy było ich jeszcze więcej, bo 372.
Z powodu trwającej wojny w Ukrainie, Pokojowa Nagroda Nobla 2022 może mieć szczególne znaczenie. Już rok temu laureatami tej nagrody byli dziennikarze Maria Ressa z Filipin i Rosjanin Dmitrij Muratow, założyciele opozycyjnej "Nowej Gaziety".
Oprócz tego w stolicy Norwegii Oslo, w Centrum Pokojowej Nagrody na wystawie poświęconej noblistom szczególne miejsce zajmują przykłady działania kremlowskiej propagandy i fake newsów.
