Czym jest referendum? Kto w nim głosuje? Kto może o nie wnioskować?
Referendum (głosowanie ludowe) to forma głosowania o charakterze powszechnym, główna instytucja demokracji bezpośredniej. Kto w nim głosuje? Głosować mogą pełnoprawni obywatele mający czynne prawo wyborcze. W Polsce będą to osoby powyżej 18. roku życia, którym prawo to nie zostało odebrane prawomocnym wyrokiem i nie są ubezwłasnowolnione (obecnie uprawnionych do głosowania jest ok. 30 mln Polaków). Referendum polega na zadaniu pytania, na które możliwe są dwie odpowiedzi "Tak" lub "Nie", bądź na wybraniu jednej z przedstawionych możliwości. Swój wybór zaznacza się na karcie do głosowania.
Rozróżnia się kilka rodzajów referendów: obligatoryjne i fakultatywne, wiążące i konsultatywne, ogólnokrajowe i lokalne. W Polsce wynik referendum krajowego jest ważny tylko przy frekwencji powyżej 50 proc., a wynik referendum lokalnego powyżej 30 proc. Jeśli frekwencja była niższa, wówczas wynik ma charakter jedynie opiniodawczy.
Wyróżnia się trzy rodzaje referendum ogólnokrajowego: referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej i referendum w sprawie przyjęcia ustawy zmieniającej Konstytucję RP. O rozpoczęcie ogólnokrajowego referendum mogą w Polsce wnioskować Sejm lub Prezydent. Natomiast referendum lokalne może odbyć się z inicjatywy organu stanowiącego lub na wniosek mieszkańców uprawnionych do głosowania w liczbie: 10 proc. mieszkańców gminy (powiatu) lub 5 proc. mieszkańców województwa.
Jakie były najważniejsze referenda w Polsce?
Pierwsze referendum w powojennej Polsce przeprowadzono 30 czerwca 1946 roku (Referendum Ludowe). Jego celem było odsunięcie daty wolnych wyborów, a operację jego fałszowania organizowała ekipa funkcjonariuszy MGB ZSRR pod dowództwem płk Arona Pałkina. W referendum zawarto trzy pytania: "Czy jesteś za zniesieniem Senatu?", "Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?" i "Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?". Między wynikami przedstawionymi opinii publicznej a faktycznymi była ogromna różnica, odpowiedź "Tak" na pierwsze pytanie według danych oficjalnych miała wynosić 68 proc., według poufnych tylko 26,9 proc.
Drugim bardzo ważnym referendum w historii kraju było to z 25 maja 1997 roku, które zapamiętano pod nazwą Referendum Konstytucyjnego. Postawione w nim pytanie brzmiało: "Czy jesteś za przyjęciem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uchwalonej przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r.?" i 53,45 proc. obywateli odpowiedziała twierdząco. Warto tu także wymienić referendum z 7 i 8 czerwca 2003 roku, kiedy Polacy zdecydowali o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej i ratyfikacji traktatu ateńskiego. Wówczas 77,45 proc. głosujących było na "Tak".
