W podwarszawskim Pruszkowie do 2019 r. miało powstać 329 mieszkań budowanych w ramach rządowego programu Mieszkanie Plus. Jednak przy ul. Waryńskiego prace stanęły, a działka została wystawiona na sprzedaż. Generalny wykonawca inwestycji, firma KB DOM zgłosiła wniosek o upadłość.
- Jesteśmy w kontakcie z tą firmą; informują nas, że są przedsiębiorstwa zainteresowane zakupem. Mieszkania tam powstaną, ale już nie w programie Mieszkanie Plus, tylko w trybie deweloperskim - mówi wiceprezydent Pruszkowa, Andrzej Kurzela. Podkreśla też, że samorząd nie stracił na inwestycji, bo powstawała na gruntach kupionych na wolnym rynku. Według niego wykonawca upadł ze względu na trudny teren budowy i fakt, że od początku prac podrożały usługi budowlane.
Czytaj też: 9 zmian w prawie pracy, o których warto wiedzieć
Jednak czy program jest przygotowany na takie sytuacje, jeśli pojawią się na szerszą skalę? I co stanie się ze środkami już przekazanymi z publicznej kasy?
Deweloperzy nie komentują, rządowa spółka zgubiła e-mail
Bank Gospodarstwa Krajowego Nieruchomości, który zajmuje się obsługą programu, nie chce udzielać informacji. Szef BGKN Mirosław Barszcz odsyła z pytaniami do szefa działu komunikacji, Jana Jujeczki. Ten odpowiada tylko, że “nie ma żadnych problemów” i każe przesłać zapytanie mailem. Pomimo kolejnych prób, nie udaje się nam uzyskać informacji.
Na wyjaśnienia nie można też liczyć ze strony deweloperów. Zarówno KB DOM, jak i będąca inwestorem firma Europlan, nie chcą się wypowiadać na temat swojego udziału w programie i kierują do publicznych sprawozdań. Prywatne firmy nie mają rzecz jasna obowiązku informować opinii publicznej o swoich decyzjach. Jeżeli jednak inwestycja byłaby prowadzona tak, jak wcześniej tłumaczył działanie programu Mirosław Barszcz na antenie TOK FM (państwo finansuje całość, a następnie skupuje wszystkie mieszkania od dewelopera, wynajmując je potem po stawkach niższych niż rynkowe), mielibyśmy tu do czynienia z firmą wydającą publiczne pieniądze.
Czytaj też: Mieszkanie Plus? Nie wszyscy "szczęśliwcy" są zadowoleni. Okazuje się, że muszą sporo dopłacić
Po publikacji tekstu z TOK FM skontaktowała się Ewa Syta, rzeczniczka prasowa BGKN. Jak mówi, spółka odpowiedziała na pytania e-mailem, lecz jakiegoś powodu wiadomość nie dotarła do redakcji. - Inwestycje realizowane przez BGK Nieruchomości mają charakter komercyjny i nie zakładają jakiegokolwiek wsparcia z pieniędzy publicznych. Jeden z modeli realizacji inwestycji zakładał zakup gotowych mieszkań od dewelopera z przeznaczeniem ich na dostępny cenowo najem dla osób słabiej uposażonych - czytamy w e-mailu otrzymanym po telefonie.
Rządowa spółka zapewnia, że publiczne pieniądze nie były zagrożone. - Ryzyko realizacji inwestycji, w tym wybór generalnego wykonawcy, ponosił deweloper. Jesteśmy w stałym kontakcie z deweloperem w celu wypracowania optymalnego rozwiązania.
Zawsze można argumentować, że niepowodzenie danej inwestycji spowodował prywatny kontrahent
- Ministerstwo powinno było takie ryzyka uwzględniać i przygotować np. listę ‘rezerwową’ przedsiębiorstw, które, gdyby wiedziały o takich warunkach, z odpowiednim wyprzedzeniem mogłyby podjąć przerwaną z powodu upadłości dewelopera budowę - twierdzi w wypowiedzi dla portalu TOK FM Filip Konopczyński, ekspert zajmującej się zrównoważonym rozwojem gospodarczym Fundacji Kaleckiego.
- Ta sytuacja może się wydawać wygodna dla urzędników odpowiedzialnych za programy mieszkalnictwa z punktu widzenia prawnego - zawsze można argumentować, że niepowodzenie danej inwestycji spowodował prywatny kontrahent - ocenia Konopczyński. - Powinni oni jednak pamiętać, że program Mieszkanie Plus miał być odpowiedzią na ogromny popyt na mieszkania oraz społeczne i życiowe aspiracje z tym związane. Ostatecznie fiasko obciąża więc rządzących, co będzie miało swoje polityczne konsekwencje.
Zyski prywatne, koszty dla społeczeństwa
Niepowodzenie dewelopera to realne koszty dla społeczeństwa. Choć BGKN zapewnia, że publiczna spółka nie poniosła na upadku inwestycji żadnych strat, to nie zapominajmy o koszcie społecznym: ponad 300 rodzin nie będzie miało w najbliższym czasie szans na tani wynajem.
Mamy tu zatem do czynienia z prywatyzacją potencjalnych zysków (gdyby inwestycja doszła do skutku, deweloper zarobiłby swoją działkę) i rozmyciem odpowiedzialności za straty poprzez ich uspołecznienie. Radny Warszawy Jan Śpiewak na antenie TOK FM ironicznie ochrzcił rządowy program mianem “Deweloper Plus”, wyrażając opinię, że sprzyja on przede wszystkim deweloperskim zyskom.
Deweloperzy twierdzą z kolei, że zyski, które mogą wygenerować biorąc udział w programie, są zbyt niskie, aby byli nim zainteresowani. - Nie jesteśmy w stanie zapewnić zwrotu na kapitale dla siebie, dla naszych inwestorów, właścicieli przy takich założeniach stawek najmu, jakie zostały określone przez rząd. To się nie opłaca - mówił w TOK FM szef Polskiego Związku Firm Deweloperskich.
Czy podobny program gdzieś się udał?
Dariusz Standerski z Wydziału Nauk Ekonomicznych UW podkreśla, że programy takie jak Mieszkanie Plus, mogą przynieść spektakularne rozwiązania, choć są obarczone znacznymi kosztami. - Legendarnym już dzisiaj rozwiązaniem był szwedzki Program Milion, który zgodnie z nazwą zakładał zbudowanie miliona mieszkań w latach 60. i 70. ubiegłego wieku. Założenia zostały wykonane i niemal połowa populacji podwyższyła standard mieszkania przy wysokim udziale finansowania państwa. Część kosztów była wyrównywana przez beneficjentów w kolejnych latach” - przypomina ekonomista. - Szwecja mogła sfinansować taki program z ogromnych wpływów budżetowych w latach wyjątkowo dobrej koniunktury.
Czy Mieszkanie Plus ma szansę powtórzyć szwedzki sukces? - Program PiS na razie jest 580 razy mniejszy od tamtego przedsięwzięcia, ale rząd już teraz powinien wyciągnąć lekcję, że takie programy wiążą się ze sporymi wydatkami i szukanie oszczędności na siłę nie jest korzystne dla ich realizacji, wizerunku rządu, a przede wszystkich dla jakości życia mieszkanek i mieszkańców - ocenia Standerski.
Po publikacji tekst został zaktualizowany o stanowisko BGK Nieruchomości. Usunęliśmy fragment nazywająca przedstawiciela BGKN "przedstawicielem rządu" oraz określające generalnego wykonawcę inwestycji, firmę KB DOM, mianem "dewelopera".
