Film "Miasto bez Żydów" ("Die Stadt ohne Juden") w reżyserii Hansa Karla Breslauer'a z 1924 roku, kręcony w nurcie ekspresjonizmu austriackiego, powstał na kanwie książki, o tym samym tytule z 1922 roku napisanej przez Hugo Bettauera, dziennikarza, zamordowanego przez austriackich nacjonalistów w 1925 roku.
Bettauer opisywał wymyśloną przez siebie sytuację wypędzenia z Austrii wszystkich Żydów. Czysty rasowo Wiedeń okazał się jednak miastem martwym, pozbawionym życia kulturalnego, z gospodarką w kryzysie. Książka zdobyła ogromną popularność. Sam autor został w 1925 roku zastrzelony przez młodego nazistę, Ottona Rothstocka, chcącego ocalić kulturę niemiecką przed "degeneracją". Rothstocka okrzyknięto bohaterem i choć uznano go za winnego zabójstwa, wkrótce uwolniono.
W 1924 roku książka została przetłumaczona na język polski przez polskiego Ormianina Ignacego Nikorowicza i wydana przez wydawnictwo Renesance. W tym samym roku austriacki reżyser Hans Karl Bresrauer stworzył film. Jego premiera odbyła się 25 lipca 1924 w Wiedniu. Film cieszył się dużą popularnością, był pokazywany m.in. w Berlinie (premiera w 1926 roku) i w Nowym Jorku (premiera w 1928). Częściowo odbiegał od treści książki, przez co stracił nawiązania do świata rzeczywistego (akcja książki rozgrywa się w Wiedniu, a filmu w fikcyjnym mieście). Większość odstępstw od oryginału była efektem próby zmniejszenie politycznego charakteru filmu (chciano uniknąć problemów z cenzurą), mimo to niektórym pokazom towarzyszyły zamieszki inicjowane przez narodowych socjalistów.
Ostatni pokaz odbył się w 1933 roku w Amsterdam Theater Carré jako protest przeciwko dojściu do władzy NSDAP. Od 1933 roku w Niemczech film był zakazany. W 1991 roku w Nederlands Filmmuseum została znaleziona kopia. Bundesarchiv z Koblencji we współpracy z Filmarchiv Austria przeprowadziły jej renowację i w 2008 roku udostępniły film widzom.
Warszawskiemu pokazowi będzie towarzyszyła muzyka improwizowana przez duet złożony z Oliwiera Andruszczenko i Mateusza Wachowiaka.
Wydarzenie zakończy dyskusja dotycząca współczesnego polskiego antysemityzmu.
W debacie wezmą prof. Anna Landau-Czajka oraz dr Mikołaj Winiewski. Spotkanie poprowadzi Jarosław Ziółkowski (Magazyn "Kontakt").
Prof. Anna Landau-Czajka, socjolożka, pracowniczka Instytut Historii PAN, autorka książek "W jednym stali domu... Koncepcje rozwiązania kwestii żydowskiej w publicystyce polskiej lat 1933-1939" (Warszawa 1998) oraz "Syn będzie Lech... Asymilacja Żydów w Polsce międzywojennej" (Warszawa 2006).
dr Mikołaj Winiewski, psycholog, pracownik Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW, współautor raportu "Mowa nienawiści. Raport z badań sondażowych" przygotowanego na zlecenie Fundacji im. Stefana Batorego.
Miasto bez Żydów (1924), reż. H. K. Breslauer
czwartek, 17 lipca 2014, godz. 19:00
Kino Praha, Jagiellońska 26, Warszawa
Bilety w cenie 8 PLN są dostępne w Kinie Praha.
Honorowy patronat nad wydarzeniem objęło Austriackie Forum Kultury w Warszawie i Czeskie Centrum.
Patronat medialny nad wydarzeniem objęły Miesięcznik Znak, Magazyn "Kontakt" oraz radio TOK FM.
Organizator:
Stowarzyszenie "Pracownia Etnograficzna"
ul. Koszykowa 24/12
00-553 Warszawa
tel. 22 621 10 30
mail: pracownia@etnograficzna.pl
Pokaz filmu odbywa się w ramach projektu "Praga - współdzielona czy podzielona". Projekt "Praga - współdzielona czy podzielona" został sfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu "Europa dla obywateli". Projekt jest realizowany przez Multikulturni Centrum Praha (CZ). Partnerami projektu są: Stowarzyszenie "Pracownia Etnograficzna" im. Witolda Dynowskiego (PL), Malach Centre for Visual History (CZ), Nadácia Milana Šimeeku (SK), The Danube Memorial Ein Verein zur Errichtung eines Denkmals (AU) oraz Adalbert Stifter Verein e.V. (DE).
Debata odbywa się w ramach projektu "Pracownia Koszykowa" finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Projekt "Pracownia Koszykowa" jest realizowany przez Stowarzyszenie "Pracownia Etnograficzna" im. Witolda Dynowskiego we współpracy z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej UW.
