"Ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej, przyjęta 26 stycznia przez polski Sejm i skierowana do dalszej legislacji, przewiduje karę do trzech lat więzienia dla każdego, „kto publicznie i wbrew faktom przypisuje Narodowi Polskiemu lub Państwu Polskiemu odpowiedzialność lub współodpowiedzialność za popełnione przez III Rzeszę Niemiecką zbrodnie nazistowskie”.
Ten niefortunny zapis odbił się szerokim echem w Polsce i na świecie, budząc liczne zastrzeżenia – logiczne, moralne i prawne.
Dlaczego dyskusja o faktach historycznych ma toczyć się w asyście prokuratury i sądu? Dlaczego ofiary i świadkowie Zagłady mają ważyć słowa, by nie podpaść organom ścigania i czy będzie odtąd czynem karalnym świadectwo ocalałego Żyda, który „bał się Polaków”?
Dlaczego mamy spierać się nie na argumenty, lecz na paragrafy? Czy byłby to, zważmy, zakaz symetryczny do zakazu kłamstwa oświęcimskiego? I skąd taryfa ulgowa dla wybranych zawodów – dlaczego za „antypolskie” opinie nie będą ścigani jedynie uczeni i artyści? A dziennikarze? A nauczyciele? Gdzie ma leżeć granica między tolerowaną nauką i sztuką a karalną publicystyką i kto ustalałby „fakty”, którym nie wolno się sprzeciwić?
Intencją ustawodawcy była obrona dobrego imienia Polaków. To zrozumiałe.
Gdy Polacy słyszą o „polskich obozach” podejrzewają, często na wyrost, że zarzuca im się zorganizowanie Auschwitz (Jan Karski pisał o „polskich obozach” mając na myśli „obozy zlokalizowane w Polsce”). Jednak ustawa idzie dalej – sugeruje niewinność Polaków, tworząc z nich jedyny w Europie naród bez skazy.
Nie tędy droga do odzyskania zbiorowej godności. I nie wszystko stracone. Ustawodawca może jeszcze się cofnąć, o co gorąco apelujemy."
- Anne Applebaum
- Anna Barańczak
- Maria Barcikowska
- Witold Bereś
- Bogdan Białek
- Anna Bikont
- Yael Birenbaum
- Halina Birenbaum
- Jacek Bocheński
- Teresa Bogucka
- Krzysztof Burnetko
- Anna Dodziuk
- Barbara Engelking
- Zofia Floriańczyk
- Andrzej Friedman
- Beata Fudalej
- Jolanta Gałązka-Friedman
- Timothy Garton Ash
- Konstanty Gebert
- Agnieszka Glińska
- Jan Tomasz Gross
- Irena Grudzińska-Gross
- Mikołaj Grynberg
- Jan Hartman
- Jan Hertrich-Woleński
- Agnieszka Holland
- Krystyna Janda
- Maria Janion
- Zofia Jankiewicz
- Jacek Kleyff
- Sergiusz Kowalski
- Stanisław Krajewski
- Maria Kruczkowska
- Krystyna Krynicka
- Ryszard Krynicki
- Ireneusz Krzemiński
- Joanna Kurczewska
- Jacek Kurczewski
- Jarosław Kurski
- Aleksander Kwaśniewski
- Andrzej Leder
- Wojciech Lemański
- Paweł Liberski
- Barbara Mechowska-Kleyff
- Edward Mitukiewicz
- Przemysław Nowacki
- Stanisław Obirek
- Janusz Onyszkiewicz
- Piotr Pacewicz
- Grażyna Pawlak
- Monika Płatek
- Masza Potocka
- Stanisław Radwan
- Shoshana Ronen
- Jacek Różycki
- Andrzej Rzepliński
- Paula Sawicka
- Dorota Segda
- Radek Sikorski
- Marek Siwiec
- Jarosław Sławek
- Aleksander Smolar
- Kazimierz Sobolewski
- Piotr Sommer
- Krystyna Starczewska
- Andrzej Stasiuk
- Dariusz Stola
- Joanna Szczęsna
- Kazimiera Szczuka
- Monika Sznajderman
- Piotr Szwajcer
- Paweł Śpiewak
- Frank Telling-Saphar
- Róża Thun
- Olga Tokarczuk
- Joanna Tokarska-Bakir
- Aleksandra Trzaska
- Mikołaj Trzaska
- Magdalena Tulli
- Grzegorz Turnau
- Marian Turski
- Piotr Wiślicki
- Krystyna Zachwatowicz-Wajda
- Maja Zagajewska
- Adam Zagajewski
- Katarzyna Zimmerer
- Jacek Żakowski
