Geoffrey Gorer stwierdził w książce "Pornografia śmierci", że we współczesnej kulturze zachodniej śmierć jest tym samym, czym w epoce wiktoriańskiej był seks, czyli głównym tabu. - Nie znamy śmierci, nie chcemy jej znać, wypieramy ją zewsząd, odsyłamy ją do sal szpitalnych, za parawany, a sami staramy się wieść życie, jakbyśmy byli nieśmiertelni i wiecznie młodzi - tłumaczył prowadzący Wieczór Filozofów, Tomasz Stawiszyński.
Zgodziła się z tym prof. Zofia Rosińska z Instytutu Filozofii UW.
- To, co on opisał, zgadza się chyba z naszym doświadczeniem, patrzeniem na świat wokół nas. Boimy się śmierci, uciekamy przed nią, nie chcemy o niej wspominać - stwierdziła, ale zaznaczyła, że o śmierci można też mówić trochę bardziej filozoficznie.
"Jesteśmy wrzuceni w życie"
Gościni TOK FM podkreśliła, że każdy filozof coś mówi o śmierci, jednak dla niej najbardziej znaczący są w tej kwestii Martin Heidegger i Emmanuel Levinas
- Dla Heideggera jesteśmy wrzuceni w życie, czy też w świat. To jest ważne, aby o śmierci myśleć nie tak, jak większość z nas myśli, większość z nas się jej boi. Uciekamy od niej. Boimy się też procesu umierania, cierpienia, boimy się, kto będzie się nami opiekować, czy znajdziemy kogoś bliskiego obok nas - tłumaczyła filozofka.
- Ale Heidegger bardzo wyraźnie mówi, że to jest lęk. To jest rzecz psychologiczna, wręcz psychospołeczna. Coś, co jest indywidualne, to trwoga. Musimy być świadomi, że jesteśmy wrzuceni w życie, a to znaczy, że jesteśmy bytem czasowym. A to z kolei oznacza, że ma to swój kres - wyjaśniała dalej oraz dodała, że ciężko jest żyć z taką świadomością, ale na tym m.in. polega doświadczenie egzystencjalne.
Co to znaczy, że życie ma kres?
Prof. Rosińska podkreśliła, że czasowość życia oznacza, podobnie jak u Levinasa, że "nasze opcje, nasze możliwości się kurczą, czas się kurczy, coraz mniej go nam zostaje".
- Levinas tym się różni od Heideggera, że uważa, iż to nie jest tak, że czas jest ciągły. On się kończy i zmartwychwstaje. Jego zdaniem śmierć to tajemnica. I ja też tak myślę, to jest tajemnica. To jest zagrożenie zbliżające się do mnie. Nie wiem, kiedy nadejdzie i nie wiem, czym mi grozi. Nicością? Czy nowym początkiem? - tłumaczyła poglądy filozofów ekspertka.
Czytaj też: Odeszli w 2018 roku. Wspominamy ludzi ze świata kultury, sportu i polityki
- Ten czas oznacza także bycie przeciwko śmierci. Być przeciwko śmierci, to robić wszystko, żeby ona nie nadeszła szybko. Dla Levinasa musimy być świadomi tego, że ona przychodzi, wiedzieć o tym. Ale my jednocześnie protestujemy, bo nie jesteśmy tacy jednoznaczni - zaznaczyła oraz dodała, że podoba jej się myśl, że czas się kończy i zaczyna. - Że są takie przeskoki. Może ta śmierć jest takim przeskokiem w wieczność, w nieskończoność - zastanawiała się gościni Tomasza Stawiszyńskiego.
Co wiemy o relacji mózg-duch?
Prowadzący program oponował jednak przed uznawaniem śmierci za tajemnicę.
- Mamy dosyć dobrze rozwinięte nauki empiryczne. Wiemy plus minus, na czym polegają relacje mózg-umysł, raczej tu nie ma żadnej sfery, która byłaby tajemnicza - stwierdził.
- Młodzi ludzie tak chcą wiedzieć wszystko i myślą, że wszystko wiedzą o tym mózgu, ale o tej relacji nie wiemy - nie zgodziła się profesor. - To jest naprawdę tajemnica, a my chcemy o tym rozmawiać, rozwiązać, rozstrzygnąć. Nie. Po prostu schylmy głowę przed tajemnicą - dodała.
Czytaj też: Społeczeństwo obywatelskie samo powinno zorganizować obchody 11 listopada? "W 1918 się udało"
Stawiszyński nadal nie był jednak do końca przekonany. - Jednak trochę o tej relacji mózg-umysł, mózg-duch wiemy. Są nawet tacy neurobiolodzy albo nawet i filozofowie, którzy uważają, że wiemy praktycznie wszystko - przypomniał.
-Trzeba wiedzieć, że śmierć przyjdzie, że przyjdzie niespodziewanie i że jest tajemnicą. I że nie wiadomo, co nam grozi: czy zmartwychwstanie, czy rozproszenie w piachu. Nie mówmy, że wiemy, bo tego nie wiemy - stwierdziła prof. Rosińska.
