Maria Ejchart-Dubois

- Sędzia Waldemar Żurek obliczył, że reprezentuje go 27 prawników działających pro bono. Przyznał, że bez nich by sobie nie poradził. Mnie reprezentuje ok. 20 prawników, którzy mi pomagają, chronią mnie i dzięki którym jestem w stanie jakoś funkcjonować - mówi w podcaście "Na prawo patrz!" sędzia Igor Tuleya.

Do tej rozmowy zaprosiłam Karolinę Kędziorę - osobę, która zmienia świat. Jest ona prawniczką, która pro bono prowadzi mnóstwo spraw dotyczących dyskryminacji. Pani mecenas potwierdza moje obawy, że wraz z wojną na Ukrainie i falą wojennych uchodźców rozpoczęła się już właściwie fala nowych rodzajów dyskryminacji: w pracy czy w szkole, często także dyskryminacji krzyżowej, ze względu na pochodzenie a zarazem ze względu na płeć.

Sama w sobie wojna napastnicza jest już przestępstwem, zbrodnią, która otwiera polski kodeks karny. Przed różnego rodzaju sądami i trybunałami, po napaści Rosji na Ukrainę, staną zarówno przywódcy i dowódcy najwyższego szczebla jak i najprawdopodobniej także zwykli żołnierze, którzy także - chociażby stosując np. zakazane bomby kasetowe - dopuścili się zbrodni wojennej i ich ewentualne tłumaczenia, że "jedynie wykonywali rozkazy" nie będą okolicznością łagodzącą.

"Trybunał" Przyłębskiej orzekł właśnie, na wniosek prokuratora generalnego Zbigniewa Ziobry, że przepis Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który zapewnia prawo do rzetelnego procesu sądowego jest rzekomo niezgodny z polską Konstytucją. Europejską Konwencję Praw Człowieka Polska ratyfikowała w 1993 roku. Pod tą umową międzynarodową podpisało się w sumie 47 państw Rady Europy. Na razie państwem, które nie uznaje EKPC jest Białoruś, Konwencję uznają nawet Rosja czy Turcja.

Wyobraź sobie, że słyszysz, iż sąd skazuje cię właśnie na dożywocie. A ty wiesz, że nie jesteś sprawcą tego przestępstwa. Ale osobiste tragedie niesłusznie skazanych przez sądy ludzi to tylko część problemu, najbardziej dramatyczna, ale tylko część. Odpowiedzi na pytanie "dlaczego sądy wydają błędne wyroki" jest bardzo wiele: to "błędy systemu", błędy ludzkie ale też, niestety, czasem brak dobrej woli.

Jaka właściwie jest podstawa prawna odsunięcia Piotra Gąciarka od wykonywania czynności służbowych? Na ile jest to podstawa prawna a na ile polityczna? Dlaczego odmówił sądzenia z sędzią wadliwie powołanym? I co w tej sprawie może wydarzyć się dalej?

Rządzący w Polsce zdają się ignorować postanowienia instytucji europejskich w kwestii praworządności. Mamy zatem kolejny etap: TSUE, i nie tylko, zapowiadają sankcje. Nie tylko, widzimy bowiem, jak coraz dalej poza horyzont "odpływa" perspektywa przyznania Polsce pieniędzy z Europejskiego Funduszu Odbudowy.

Było i jest bardzo źle, spadliśmy bardzo nisko w rankingu państw, jeśli chodzi o przestrzeganie praw osób zatrzymanych i pozbawionych wolności. "Z tak dużą skalą nadużyć ze strony policjantów do tej pory się nie spotkaliśmy" - mówią przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur podkreślając, że żadna z tzw. "gwarancji antytorturowych" nie była przestrzegana.

Dobry tydzień dla polskiej praworządności: zaczyna się sypać konstrukcja destrukcji i zapadają wyroki o fundamentalnym znaczeniu. Jeden z takich werdyktów to orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka odnoszące się do sposobu wyboru nowych "sędziów" Trybunału Konstytucyjnego. "W wyniku takiego wyroku w normalnym państwie sędziowie-dublerzy zostaliby natychmiast odsunięci od orzekania a orzeczenia wydane z ich udziałem zostałyby anulowane" - mówi Maria Ejchart-Dubois.

Punktem wyjścia do tej rozmowy jest głośna, medialna sprawa Sławomira Nowaka - sąd nie zgodził się w jego sprawie na przedłużenie aresztu, w którym mężczyzna ten spędził 9 miesięcy a minister sprawiedliwości i prokurator generalny nie ukrywał, że jest zdegustowany takim obrotem spraw, powiedział zresztą znacznie więcej, co w tej rozmowie przypominamy, nazywając "szeryfowaniem" właśnie.

"Policja jest teraz w największym kryzysie od 1989 roku, jej funkcjonariusze, którzy powinni chronić i służyć obywatelom, stają przeciwko nim" - mówi dr Hanna Machcińska. A mec. Karolina Gierdal dodaje, że brutalne zachowania policjantów zaskakują tylko tych, którzy na co dzień z policją nie mają do czynienia, ponieważ w jej przekonaniu policja działa tak od lat, tyle tylko, że może nie były to zachowania aż tak powszechne, i tak gołym okiem widoczne, jak na ulicznych protestach.

I cóż z tego, że nie-wyrok nie-Trybunału Konstytucyjnego, zdaniem wielu wybitnych prawników, nie jest obowiązującym prawem. Ale z pewnością organy państwa będą starały się go egzekwować z całą mocą a nawet nadinterpretacją: policja już rozpytuje kobiety, należy spodziewać się "pokazowych" zatrzymań a nawet procesów lekarzy, położnych, czy też bliskich, którzy pomogli w terminacji ciąży. Jakie jeszcze działania mogą podjąć w praktyce obecne władze? O tym właśnie rozmawiamy z prawniczką i lekarką.

Ta rozmowa jest m.in. o dziecinadzie, czyli "fochu" Trumpa i fatalnym stylu, w jakim odchodzi, nie uczestnicząc w inauguracji swojego następcy w fotelu prezydenta. A także o tym, co łączy amerykańską niepraworządność w czasach trumpizmu z niepraworządnością w Polsce ale też - jak bardzo lepiej od polskiej poradziła sobie z tą niepraworządnością amerykańska demokracja.

Sąd z wadliwie powołanymi sędziami w składzie nie jest sądem - to istota orzeczenia ETPCz z 1.12.2020 roku, które wprawdzie dotyczy Islandii, ale - brzmi znajomo, bo też ma kluczowe znaczenie w sprawach polskich. Trybunał wydaje bowiem orzeczenia w konkretnych sprawach, dotyczących konkretnych osób, jednak ale stanowią one wyznacznik standardu dla wszystkich krajów.

Na przykład: czy rozmawiać z policjantem? Czy warto składać wyjaśnienia? Kiedy lepiej milczeć? Czy iść na komendę? Przyjąć mandat czy iść do sądu? A co, jeśli nie masz jeszcze 17 lat? Czy możesz dostać wyrok, nie odwiedzając sądu?

22 października "tak zwana", jak to ujmuje nasz rozmówca, Izba Dyscyplinarna zadecyduje, czy uchyli mu immunitet sędziowski. "Ani mnie to ziębi, ani grzeje" - mówi nam Igor Tuleya: jeden z najbardziej znienawidzonych, i doświadczonych przez obecną władzę polityczną sędziów, jak to ujmuje Michał Wawrykiewicz: jej wróg publiczny nr 1. Po ponad 20 latach kariery sędziowskiej "nie połasił się na marchewkę i nie bał się kija", dlatego teraz trwają przeciwko niemu postępowania dyscyplinarne, które próbuje w tej rozmowie policzyć.

"Niesłusznie skazany nie jest Chrystusem, po uniewinnieniu nie zmartwychwstaje. Ja czy Tomasz Komenda jesteśmy nadal tymi samymi ludźmi, tylko z wieloletnią odsiadką, czy wyrokiem, za niewinność" - mówi bohater tej rozmowy. Wynika z niej jasno, że niesłuszne skazanie raczej nie bywa rezultatem niefortunnego zbiegu okoliczności. Częściej: szeregu zaniedbań, zdaniem naszego rozmówcy - także celowych działań, na przykład "chodzenia na skróty" tak, by czym prędzej ustalić "winnego" i zamknąć postępowanie.

"Z punktu widzenia prawniczego świata europejskiego to, co dzieje się od 5 lat w Polsce, jest zero-jedynkowe: to zniewolenie sądownictwa, które z punktu widzenia standardów europejskich jest kompletnie niedopuszczalne" - mówi w premierowym odcinku podcastu TOK FM i inicjatywy Wolne Sądy Michał Wawrykiewicz.