Inicjatywa "Życie warte jest rozmowy" opublikowała raport na temat zachowań samobójczych wśród dzieci i młodzieży w latach 2012-2021. Raport powstał na podstawie danych Komendy Głównej Policji. "W Polsce więcej osób ginie w wyniku samobójstw, niż w wypadkach samochodowych. Co 10 lat z mapy naszego kraju znika jedno miasto zbliżonej wielkości do Ełku czy Bełchatowa. Na każdą 28-osobową klasę przypada średnio dwóch uczniów po próbie samobójczej" - piszą autorki raportu, Lucyna Kicińska i Jolanta Palma.
Wskazują, że dane policji za rok 2021 pokazują jasno - nastąpił gwałtowny wzrost liczby zachowań samobójczych w grupie młodych ludzi. Komenda Główna Policji zanotowała, że w ubiegłym roku próbę samobójczą podjęło 1496 dzieci i nastolatków, a aż 127 z tych prób zakończyło się śmiercią. W stosunku do 2020 roku jest to wzrost odpowiednio o 77 procent zachowań samobójczych oraz o 19 procent śmierci.
Wykres przygotowany do raportu 'Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży' raport
Co szczególnie warte odnotowania, coraz częściej próby samobójcze podejmują dziewczynki. Tu wzrost w stosunku do roku 2020 jest aż o 101 procent. - To, czym powinniśmy się przejąć i z czym powinniśmy coś zrobić, to właśnie wzrost prób samobójczych. Osoby, które popełniły próbę samobójczą powinny zostać objęte opieką i naszym wsparciem, ponieważ mogą ją niestety powtórzyć, czasem ze skutkiem śmiertelnym - mówi dr Halszka Witkowska, koordynatorka inicjatywy "Życie warte jest rozmowy".
Powody? Pandemia jest jednym z nich, ale nie jedynym
Dlaczego młodzi ludzie skłaniają się do tak skrajnych zachowań? Pandemia, lekcje zdalne, brak kontaktu z rówieśnikami i relacji społecznych, ale też trudne relacje w domu - to wszystko może się przeplatać. W głowie młodego człowieka pojawiają się myśli o tym, że nie ma dla kogo żyć, że nic nie znaczy, nikomu na nim nie zależy. To może być pierwszy krok do depresji, do myśli samobójczych.
- Musimy jednak pamiętać, że w przypadku zachowań samobójczych nie nie ma jednego winnego. To nie jest tak, że młodzi ludzie nie mieli problemów wcześniej, przed pandemią. Mieli je, ale pandemia je nasiliła, dołożyła klika punktów do tej listy. To, co miało wcześniej miejsce - przemoc rówieśnicza, przemoc domowa, przemoc seksualna, trudności w nauce, ale też zaniedbanie emocjonalne - to wszystko jest i teraz. Ale pojawiło się też kilka nowych - nauka zdalna, a czasami powrót z niej. Osoba skryta, wrażliwa może być przerażona powrotem do szkolnej sali, na lekcje - mówi Witkowska.
Dane policji dotyczące prób samobójczych a rzeczywistość
Dane z Komendy Głównej nie oddają skali problemu - piszą autorki raportu. Pokazują bowiem wyłącznie te próby samobójcze i śmierci, które zostały oficjalne zgłoszone organom ścigania. Tymczasem - według Światowej Organizacji Zdrowia - na każdą odnotowaną w oficjalnych rejestrach śmierć samobójczą nastolatka przypada od 100 do 200 prób. "Jeśli założymy, że współczynnik ten jest adekwatny do Polski, to próbę odebrania sobie życia w ubiegłym roku podjęłoby od 12 700 do 25 400 osób poniżej 18. roku życia" - wskazują autorki raportu.
Rodzice nie powinni mierzyć problemów dzieci własną, dorosłą miarą
Sygnały, które powinny zaniepokoić dorosłych to m.in. długotrwała zmiana nastroju (np. przygnębienie, płaczliwość, niepokój), wyraźne zmiany sposobu odżywiania się, bezsenność, trudności z koncentracją, niechęć młodego człowieka do rozmów, zamykanie się w pokoju, wzrost impulsywności - nagłe ataki agresji. Do tego może dojść sięganie po substancje psychoaktywne (np. alkohol, dopalacze) czy wypowiadanie słów (wprost lub nie wprost) o beznadziejności życia czy myślach samobójczych.
Eksperci przekonują, że najważniejsza jest rozmowa z synem/córką, siostrą/bratem. O lękach, obawach, radościach, smutkach, codzienności, życiu. - Rozmawiajmy z dzieckiem na co dzień. I nie chodzi o pytania "Czy odrobiłeś lekcje", "Czy zjadłeś obiad", "Czy byłeś na francuskim"? Słuchajmy, jeśli mówi, że ma problem. Jeśli mówi, że spotyka się z przemocą rówieśniczą, nie bagatelizujmy, nie mówmy "A, mnie dzieci też w szkole dokuczały" - podkreśla dr Halszka Witkowska. Jak dodaje, rodzice nie powinni mierzyć problemów dzieci własną, dorosłą miarą.
- Czasami to są dla nich ogromne problemy jak pierwszy zawód miłosny, pierwsze problemy w szkole, pierwszy mandat - wtedy powinniśmy być dla dziecka wsparciem, wysłuchać, zastanowić się, co dalej. I naprawdę nie może być tak, że wracamy z pracy i myślimy "Ok, jest godz. 19, zaparzę herbatę i porozmawiam z córką". Dziecko może akurat wtedy nie chcieć z nami rozmawiać, bo może przez trzy tygodnie próbowało się do nas dobić, a my tego nie słyszeliśmy - mówi dr Witkowska.
Gdzie szukać wsparcia?
Wsparcia można szukać m.in. w gabinetach psychologicznych czy u lekarzy psychiatrów dziecięcych, w Polsce jest z tym ogromny problem. Są kolejki, brakuje specjalistów, prywatne wizyty są kosztowne, nie każdego na nie stać.
Warto jednak wiedzieć, że wsparcie i podpowiedzi, jak działać, znajdziemy m.in. na stronie inicjatywy "Życie warte jest rozmowy". To serwis, gdzie bezpłatną i anonimową pomoc otrzymują m.in. osoby w kryzysie samobójczym i ich bliscy. Są porady, jest możliwość konsultacji ze specjalistą, jest też wyszukiwarka miejsc, gdzie można szukać wsparcia.
Niezwykle ważna jest tu zakładka "Pomoc w 10 krokach", która została stworzona z myślą o pierwszej pomocy emocjonalnej, której może udzielić każdy. Serwis www.zwjr.pl został uruchomiony 7 czerwca 2021 roku. Jak bardzo jest potrzebny pokazują liczby - przez 7 miesięcy odwiedziło go już ponad 96 tysięcy osób w ponad 166 tysiącach odsłon. Niektórzy wprost dziękują, że taką stronę uruchomiono. Jeden z takich wpisów: „To bezcenne uczucie, wiedzieć, że ktoś trzyma za mnie kciuki, że dla kogoś jestem ważna" – napisała 15-latka, której towarzyszą ataki paniki i myśli, aby zniknąć.
Projekt realizowany jest w ramach Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, przy wsparciu finansowym PZU S.A., które w ramach funduszu prewencyjnego sfinansowało powstanie serwisu zwjr.pl i utrzymuje zakładkę "Napisz do specjalisty". Nad merytoryką czuwa Interdyscyplinarny Zespół Profilaktyki Zachowań Samobójczych, którego członkami są najlepsi specjaliści z całej Polski.
